การติดเชื้อเอชไอวี (HIV) เป็นภาวะที่ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอลง ส่งผลให้ผู้ติดเชื้อมีความเสี่ยงสูงในการติดเชื้อจากภายนอกได้ง่ายขึ้น โดยเฉพาะการติดเชื้อจากโรคที่เรียกว่า “โรคติดเชื้อฉวยโอกาส” (Opportunistic Infections) ซึ่งเป็นการติดเชื้อที่เกิดขึ้นเมื่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายไม่สามารถต่อสู้กับเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากการติดเชื้อเอชไอวีจะทำให้ระดับ CD4 (เซลล์ภูมิคุ้มกัน) ลดลง ซึ่งเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ผู้ติดเชื้อมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเหล่านี้
Table of Contents
โรคติดเชื้อฉวยโอกาสในผู้ติดเชื้อเอชไอวีคืออะไร?
โรคติดเชื้อฉวยโอกาส (Opportunistic Infections) คือ โรคที่ไม่ค่อยเกิดขึ้นในผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันแข็งแรง แต่จะพบได้บ่อยในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เช่น ผู้ติดเชื้อเอชไอวี โดยเชื้อโรคเหล่านี้อาจเป็นแบคทีเรีย, ไวรัส, เชื้อรา หรือพยาธิ ซึ่งเมื่อภูมิคุ้มกันลดลงทำให้เชื้อเหล่านี้สามารถเข้าสู่ร่างกาย และทำให้เกิดโรคได้ง่ายขึ้น
ประเภทของโรคติดเชื้อฉวยโอกาสที่พบบ่อย
โรคติดเชื้อฉวยโอกาสเกิดจากเชื้อโรคหลายชนิด ซึ่งสามารถแบ่งประเภทตามลักษณะของเชื้อที่ก่อให้เกิดโรคได้ดังนี้:
การติดเชื้อจากแบคทีเรีย
- วัณโรค (Tuberculosis – TB) เกิดจากเชื้อ Mycobacterium tuberculosis พบบ่อยในผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ อาการสำคัญคือไอเรื้อรัง น้ำหนักลด และไข้เรื้อรัง
- Mycobacterium avium complex (MAC) เชื้อแบคทีเรียชนิดนี้อาจทำให้เกิดการติดเชื้อในอวัยวะภายใน เช่น ปอด ตับ หรือระบบทางเดินอาหาร อาการอาจรวมถึงไข้สูง เหนื่อยง่าย และน้ำหนักลด
การติดเชื้อจากไวรัส
- โรคเริม (Herpes Simplex Virus – HSV) สามารถเกิดแผลบริเวณปาก อวัยวะเพศ หรือรอบดวงตา และแผลอาจลุกลามในกรณีที่ภูมิคุ้มกันต่ำ
- โรคงูสวัด (Varicella-Zoster Virus – VZV) เป็นโรคที่เกิดจากการกระตุ้นของเชื้อไวรัสอีสุกอีใสในร่างกายอีกครั้ง ส่งผลให้เกิดผื่นแดง และเจ็บปวดบริเวณเส้นประสาท
- Cytomegalovirus (CMV) เชื้อไวรัสนี้สามารถทำลายดวงตา สมอง หรือระบบย่อยอาหารได้ โดยเฉพาะในผู้ที่มี CD4 ต่ำกว่า 50
- ไวรัสตับอักเสบ B และ C (Hepatitis B and C) ทำให้เกิดการอักเสบของตับ และในบางกรณีอาจนำไปสู่ตับแข็ง หรือมะเร็งตับ
การติดเชื้อจากเชื้อรา
- โรคปอดบวมจากเชื้อรา (Pneumocystis pneumonia – PCP) เกิดจากเชื้อรา Pneumocystis jirovecii เป็นสาเหตุหลักของโรคปอดบวมในผู้ติดเชื้อเอชไอวี
- Cryptococcosis การติดเชื้อจากเชื้อรา Cryptococcus neoformans ซึ่งส่งผลต่อสมอง และระบบประสาท อาจทำให้เกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
- เชื้อราที่ปาก และหลอดอาหาร (Candidiasis) เกิดจากเชื้อรา Candida มักพบในปาก คอ และหลอดอาหาร ทำให้เกิดอาการเจ็บ และแสบร้อน
- Histoplasmosis การติดเชื้อจากเชื้อรา Histoplasma capsulatum ซึ่งพบในดิน หรือมูลสัตว์ เชื้ออาจแพร่กระจายไปยังปอด หรือต่อมน้ำเหลือง
การติดเชื้อจากพยาธิ
- Toxoplasmosis เกิดจากเชื้อ Toxoplasma gondii ซึ่งอาจทำให้เกิดการติดเชื้อในสมอง อาการรวมถึงปวดหัว อาเจียน และอาการทางระบบประสาท
- Cryptosporidiosis เชื้อพยาธิชนิดนี้ก่อให้เกิดอาการท้องเสียเรื้อรัง ซึ่งอาจทำให้ผู้ติดเชื้อขาดน้ำอย่างรุนแรง
- Strongyloidiasis เกิดจากพยาธิเส้นด้าย Strongyloides stercoralis ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการทางลำไส้ และในกรณีที่ภูมิคุ้มกันต่ำอาจลุกลามอย่างรวดเร็ว
มะเร็งที่สัมพันธ์กับการติดเชื้อฉวยโอกาส
- Kaposi’s Sarcoma มะเร็งที่เกิดจากเชื้อ Human Herpesvirus 8 (HHV-8) ซึ่งมักปรากฏเป็นรอยดำ หรือแดงบนผิวหนัง อวัยวะภายใน หรือเยื่อบุปาก
- Non-Hodgkin’s Lymphoma มะเร็งของระบบน้ำเหลืองที่พบบ่อยในผู้ติดเชื้อเอชไอวี อาจส่งผลต่อสมอง หรืออวัยวะอื่นๆ
สัญญาณ และอาการที่ควรระวัง
ผู้ติดเชื้อเอชไอวีควรสังเกตอาการผิดปกติที่อาจเป็นสัญญาณของโรคติดเชื้อฉวยโอกาส เช่น
- ไข้สูง และไม่หาย
- การสูญเสียความอยากอาหาร และน้ำหนักตัว
- ไอเรื้อรัง หรือหายใจลำบาก
- ปวดกล้ามเนื้อ และข้อต่อ
- แผลที่ปาก หรือบริเวณอวัยวะเพศ
- อาการท้องเสียเรื้อรัง
การป้องกัน และการดูแล
- การรักษาด้วยยาต้านไวรัส (ARV) การรักษาด้วยยาต้านไวรัสเป็นวิธีที่สำคัญในการช่วยลดระดับไวรัสในร่างกาย และเพิ่มจำนวนเซลล์ CD4 ซึ่งจะช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน และป้องกันการติดเชื้อฉวยโอกาสได้
- การตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ ผู้ติดเชื้อเอชไอวีควรตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอเพื่อตรวจหาโรคติดเชื้อฉวยโอกาสแต่เนิ่นๆ การตรวจหาเชื้อวัณโรค, เชื้อรา และการติดเชื้ออื่นๆ จะช่วยให้สามารถรักษาได้ทันท่วงที
- การใช้ยา และการเสริมภูมิคุ้มกัน ในบางกรณี ผู้ติดเชื้อเอชไอวีอาจได้รับยาป้องกันโรคติดเชื้อฉวยโอกาส เช่น ยาป้องกันปอดบวม หรือวัณโรค นอกจากนี้การเสริมภูมิคุ้มกันด้วยการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และการดูแลสุขภาพร่างกายให้แข็งแรงก็มีความสำคัญ
อ่านบทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
ไขข้อสงสัย Viral Load: ทำไมค่าปริมาณไวรัสถึงสำคัญต่อผู้ติดเชื้อเอชไอวี
โรคติดเชื้อฉวยโอกาสในผู้ติดเชื้อเอชไอวีเป็นความเสี่ยงที่สำคัญที่ผู้ติดเชื้อควรระวัง และจัดการอย่างถูกวิธี โดยการรักษาด้วยยาต้านไวรัส, การตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ และการดูแลสุขภาพทั่วไปจะช่วยลดความเสี่ยงจากการติดเชื้อฉวยโอกาสได้ หากมีอาการผิดปกติควรพบแพทย์เพื่อรับการตรวจ และรักษาทันท่วงที เพื่อสุขภาพที่ดี และชีวิตที่มีคุณภาพ.